Universele spiritualiteit voor vrede, S.N. Goenka

Datum: 29 augustus 2000

Hieronder volgt de volledige tekst van de toespraak die dhr. Goenka op dinsdag 29 augustus 2000 bij de Verenigde Naties heeft gehouden voor de deelnemers aan de Topconferentie voor de Wereldvrede.

Daar waar duisternis heerst, is behoefte aan licht. Nu de wereld wordt geteisterd door gewelddadige conflicten, door oorlog en bloedvergieten, zijn vrede en harmonie bittere noodzaak. Dit is een enorme uitdaging voor geestelijke- en wereldleiders. Laten wij deze aangaan.

Naast een uiterlijke verschijningsvorm of omhulsel, bezit iedere godsdienst een innerlijke essentie of kern. De buitenkant bestaat uit riten, rituelen, erediensten, geloofsuitingen, mythes en leerstellingen. Deze verschillen per godsdienst, maar de kern van alle religies is gelijk: op het gebied van moraliteit en liefdadigheid, en de ontwikkeling van een gedisciplineerde, zuivere geest vol liefde, mededogen, goede wil en verdraagzaamheid is de leer universeel. Geestelijk leiders zouden de nadruk moeten leggen op wat ze met elkaar gemeen hebben. En gelovigen zouden dit in de praktijk moeten brengen. Als men belang zou hechten aan de essentie van alle religies en toleranter zou zijn ten opzichte van de buitenkant ervan, zou de kans op conflicten aanzienlijk kleiner worden.

Ieder individu moet vrijheid van godsdienst hebben. Daarbij moeten de gelovigen er voor waken de essentie ervan niet te verwaarlozen en door hun eigen religieuze praktijken die van anderen niet te verstoren. Ook zou men afwijkende geloofsovertuigingen niet moeten veroordelen of als minderwaardig Betitelen.

Er zijn veel verschillende geloven. Hoe overwinnen we deze verschillen nu en komen we tot een concreet plan voor vrede?De Boeddha, de Verlichte, werd vaak benaderd door mensen met uiteenlopende gezichtspunten. Hij zei dan tegen hen: "Laten we onze verschillen opzij zetten, laten we aandacht schenken aan waarover wij het eens zijn en laat ons dat in praktijk brengen. Wat heeft het voor zin om ruzie te maken?" Die wijze raad is nog steeds van toepassing.

Ik ben afkomstig uit een oud land dat in duizenden jaren vele verschillende filosofische en spirituele scholen heeft doen ontstaan. Ondanks het feit dat er incidenteel sprake was van geweld, is mijn land een toonbeeld geweest van een vreedzaam naast elkaar bestaan. Ongeveer 2300 jaar geleden werd het land geregeerd door Ashoka de Grote, wiens rijk zich uitstrekte van het huidige Afghanistan tot Bangladesh. Deze meedogende heerser liet overal in zijn rijk verordeningen in steen beitelen, waarin hij afkondigde dat alle geloofsrichtingen moesten worden gerespecteerd. Met als gevolg dat de aanhangers van alle spirituele tradities zich veilig voelden toen hij aan de macht was. Hij deed een beroep op de mensen om een moreel verantwoord leven te leiden, om ouders en de oudsten van het volk te respecteren en om zich te onthouden van doden. De woorden waarmee hij zijn onderdanen aanspoorde, zijn ook nu nog van Toepassing:

We mogen niet slechts onze eigen godsdienst eren en die van anderen veroordelen. In plaats daarvan moeten we andere godsdiensten om verschillende redenen respecteren. Door dat te doen helpen we onze eigen godsdienst groeien en bewijzen we die van anderen een goede dienst. Anders graaf je het graf voor je eigen godsdienst en breng je andere religies ook schade toe. Iemand die zijn eigen godsdienst eert en die van anderen veroordeelt doet dat misschien uit toewijding voor zijn eigen religie met de gedachte: "Ik zal mijn religie verheerlijken", maar zijn handelingen brengen deze eerder schade toe. Er moet eensgezindheid zijn. Allen zouden moeten luisteren en zouden bereid moeten zijn te luisteren naar de leer van anderen.” (Rotsproclamatie 12).

Keizer Ashoka is de vertegenwoordiger van een glansrijke traditie van verdraagzame co-existentie en vredelievend samenleven. Ook nu bestaan er nog regeringen en heersers die deze traditie levend hebben gehouden. Zoals de nobele vorst van Oman, die land ter beschikking heeft gesteld voor kerken en tempels van andere geloofsrichtingen. Terwijl hij ondertussen vol toewijding en overgave zijn eigen godsdienst praktiseert. Ik ben ervan overtuigd dat er in vele landen van de wereld ook in de toekomst regelmatig zulke barmhartige staatshoofden en regeringen aan de macht zullen komen. Er staat geschreven: "Gezegend zijn de vredestichters, want zij zullen de zonen van God genoemd worden".

Het is overduidelijk dat de beoefenaars van geweld op de eerste plaats hun eigen verwanten en vrienden leed berokkenen. Rechtstreeks, door hun onverdraagzaamheid, of in indirecte zin, dooreen gewelddadige reactie uit te lokken op hun handelwijze. Maar er staat er ook geschreven: "Gezegend zijn de barmhartigen, want hun zal genade ten deel vallen". Dit is de wet van de natuur. Je zou het met evenveel recht een goddelijk decreet kunnen noemen of "het goddelijke pad". De Boeddha heeft gezegd:" Vijandigheid kan niet door vijandigheid worden uitgeroeid, maar alleen door het tegenovergestelde ervan". Dit is een eeuwigdurende dharma(spirituele wet). Wat men in India dharma noemt, heeft niets te maken met hindoeïsme, boeddhisme, jaïnisme, christendom, islam, de godsdienst van de sikhs, judaïsme of welk ander -isme dan ook. Het gaat om een fundamentele waarheid: voordat je anderen leed berokkent, beschadig je eerst jezelf door een mentale negativiteit te genereren. Door je te ontdoen van die negativiteit kun je innerlijke vrede bereiken en de wereldvrede versterken.

Innerlijke vrede voor wereldvrede

Iedere religie de naam waardig, roept zijn gelovigen op om een moreel en ethisch- verantwoord leven te leiden, om de geest onder controle te krijgen en zuiverheid van hart na te streven. De ene traditie leert ons: "Heb uw naaste lief", de andere zegt:" Salam aleikum" –"Moge vrede met u zijn". En weer een andere gebruikt de woorden: "Bhavatu sabba maṅgalaṃ of Sarve bhavantu sukhinah" – "Mogen alle wezens gelukkig zijn". Of het nu de Bijbel betreft, de Koran of de Gita, alle heilige geschriften roepen op tot vrede en vriendschap. Alle grondleggers van wereldreligies, van Mahavir tot Jezus, zijn hoogstaande mensen geweest, toonbeelden van verdraagzaamheid en vrede. En toch wordt onze wereld regelmatig verscheurd door godsdiensttwisten en strijd tussen sekten, zelfs door oorlogen, omdat wij enkel belang hechten aan de buitenkantvan een godsdienst en de wezenlijke betekenis ervan veronachtzamen. Met als gevolg een gebrek aan liefde en mededogen in de geest.

Er kan nooit vrede in de wereld ontstaan, tenzij de individuele mens vrede van binnen vindt. Innerlijke onrust en vrede kunnen onmogelijk samengaan. Een manier om innerlijke vrede te verwerven is Vipassana of inzichtmeditatie, een niet-sektarische, wetenschappelijke, resultaatgerichte techniek van zelfobservatie en waarheidsrealisatie. Door deze techniek te beoefenen leert men door ervaring begrijpen hoe lichaam en geest elkaar beïnvloeden. Telkens wanneer er in de geest een negativiteit, zoals bijvoorbeeld haat ontstaat, zorgt dat voor onaangename gewaarwordingen in het lichaam. Maar telkens als de geest vervuld raakt van onbaatzuchtige liefde, mededogen en goede wil, stroomt het lichaam vol met prettige gewaarwordingen. Het beoefenen van Vipassana brengt ook aan het licht dat iedere fysieke en verbale handeling wordt voorafgegaan door een mentale handeling, die bepaalt of die handeling positief of negatief zal zijn. De geest is het belangrijkst. Dat is de reden waarom we naar praktisch toepasbare methoden moeten zoeken om de geest tot rust te brengen en te zuiveren. Dergelijke technieken vergroten de effectiviteit van de gezamenlijke slotverklaring die voortvloeit uit deze Wereldvrede Top.

Het oude India heeft de wereld twee oefentechnieken geschonken. De eerste is de training van het lichaam door middel van yoga-houdingen (Asanas) en beheersing van de ademhaling (Pranayama) om het lichaam gezond te houden. De tweede is de mentale training die Vipassana biedt om de geest gezond te houden. Beide methoden kunnen door mensen van elke geloofsrichting beoefend worden en dat gebeurt ook. Tegelijkertijd kunnen ze gewoon in vrede en harmonie hun eigen geloof belijden. Er is geen noodzaak tot bekering, een veel voorkomende bron van spanning en conflicten.

Voor een vreedzame samenleving is het nodig dat hoe langer hoe meer leden van die samenleving in vreedzaam zijn.. Het is onze verantwoordelijkheid als leider om een voorbeeld te stellen, een bron van inspiratie te vormen. Een wijze heeft eens gezegd: "Om de onevenwichtige geest van anderen weer in balans te krijgen moet men geestelijk zelf in balans zijn."

In ruimere zin zal een vreedzame maatschappij ook een manier weten te vinden om in harmonie te leven met haar natuurlijke omgeving. Wij begrijpen allemaal hoe belangrijk het is onze leefomgeving te beschermen en de milieuvervuiling een halt toe te roepen. Wat ons tegenhoudt om vanuit dat besef ook te handelen, is het hele arsenaal aan mentale vervuilers, zoals onwetendheid, wreedheid of hebzucht. Als we ons van dergelijke vervuilers ontdoen, zal dat niet alleen de vrede tussen mensen onderling bevorderen maar ook een evenwichtige, gezonde relatie tussen de menselijke samenleving en haar natuurlijke omgeving. Op deze manier kan godsdienst een voedingsbron vormen voor milieubescherming.

In ruimere zin zal een vreedzame maatschappij ook een manier weten te vinden om in harmonie te leven met haar natuurlijke omgeving. Wij begrijpen allemaal hoe belangrijk het is onze leefomgeving te beschermen en de milieuvervuiling een halt toe te roepen. Wat ons tegenhoudt om vanuit dat besef ook te handelen, is het hele arsenaal aan mentale vervuilers, zoals onwetendheid, wreedheid of hebzucht. Als we ons van dergelijke vervuilers ontdoen, zal dat niet alleen de vrede tussen mensen onderling bevorderen maar ook een evenwichtige, gezonde relatie tussen de menselijke samenleving en haar natuurlijke omgeving. Op deze manier kan godsdienst een voedingsbron vormen voor milieubescherming.

Uiteraard bestaan er verschillen tussen godsdiensten onderling. Door hier bij elkaar te komen op deze Topconferentie voor de Wereldvrede, hebben de leiders van alle belangrijke godsdiensten echter laten zien dat ze zich in willen zetten voor de vrede. Moge vrede dan het grondprincipe vormen voor een "universele religie". Laten wij eensgezind in onze verklaring vastleggen dat wij ons zullen onthouden van doden en dat we geweld veroordelen. Ik doe eveneens een dringend beroep op politieke leiders zich aan te sluiten bij deze verklaring gezien de sleutelpositie die zij innemen inzake het stichten van vrede of het voeren van oorlog. Of zij nu wel of niet meedoen, laat ons in ieder geval, hier en nu, een eed afleggen. Laat ons, in plaats van geweld en doodslag te gedogen, een verklaring afleggen dat wij gewelddadig handelen onvoorwaardelijk afzweren, in het bijzonder geweld dat gepleegd wordt uit naam van godsdienst.

Bepaalde spirituele leiders zijn zo slim geweest het geweld dat uit naam van hun eigen religie werd gepleegd te veroordelen. Ten aanzien van het vragen van vergiffenis en het tonen van berouw over in het verleden begane misdaden van geweld en doodslag, kunnen er verschillende filosofische en theologische gezichtspunten gehanteerd worden, maar het feit alleen al dat men erkent geweld te hebben gebruikt in het verleden, impliceert dat dit een dwaling was en dat het niet zal worden getolereerd in de toekomst.

Laten we, onder auspiciën van de Verenigde Naties, proberen een definitie van religie en spiritualiteit te formuleren die de nadruk legt op geweldloosheid en die het gebruik van geweld en doodslag uitsluit. De mensheid zou niet door grotere rampspoed kunnen worden getroffen, dan indien zij er niet in zou slagen in die definitie op te nemen, dat religie en vrede elkaars synoniemen zijn. Deze topconferentie zou voorstellen kunnen formuleren voor een concept voor "universele religie" of "niet-sektarische spiritualiteit", dat bekrachtigd kan worden door de Verenigde Naties.

Ik ben ervan overtuigd dat deze top de aandacht van de wereld zal vestigen op de ware doelstelling van religie:

Religie drijft mensen niet uiteen; het spoort aan tot vrede en zuiverheid van hart.

Ik wil de organisatoren van deze historische topconferentie complimenteren met hun visie en inzet. Ook doe ik mijn complimenten uitgaan naar de religieuze en spirituele leiders die de geestelijke rijpheid hebben getoond zich in te zetten voor verzoening. Dit heeft de mensheid de hoop dat godsdienst en spiritualiteit zullen leiden tot een vreedzame toekomst.

Mogen alle wezens vrij zijn van afkeer en mogen zij geluk kennen.

Moge vrede en harmonie overwinnen.