Słowo wstępne

„Wyzwolenie można osiągnąć tylko poprzez praktykę, nigdy przez samą dyskusję” – powiedział S. N. Goenka. Kurs medytacji Vipassana jest okazją, aby podjąć konkretne kroki w kierunku wyzwolenia. Uczestnicy kursu uczą się, jak uwolnić umysł od napięć i uprzedzeń utrudniających nam codzienne życie. Dzięki temu zaczynają odkrywać, jak można przeżyć każdą chwilę spokojnie, efektywnie i szczęśliwie. Jednocześnie rozpoczynają podróż w kierunku najwyższego celu, do jakiego może aspirować ludzkość: czystości umysłu, wolności od wszelkiego cierpienia, całkowitego oświecenia.

Nie można tego wszystkiego osiągnąć, poprzestając na samym myśleniu i dobrych chęciach. Trzeba zacząć stawiać kroki zmierzające do celu. Z tego powodu kurs Vipassany kładzie największy nacisk na rzeczywistą praktykę. Żadne filozoficzne dyskusje ani teoretyczne spory nie są dozwolone; tak samo pytania niezwiązane z osobistą praktyką. W miarę możliwości osoby medytujące zachęcane są do znalezienia odpowiedzi na swoje pytania wewnątrz siebie. Zadaniem nauczyciela jest dostarczenie wskazówek potrzebnych do praktyki, ale zastosowanie wskazówek zależy już wyłącznie od nas samych – każdy musi stoczyć własną bitwę i samemu wypracować sobie wyzwolenie.

Podkreśliwszy wagę praktyki, trzeba jednak przyznać, że trochę objaśnień teoretycznych przydaje się, aby ustawić praktykę we właściwym kontekście. Dlatego codziennie wieczorem w trakcie kursu Goenka wygłasza wykład o Dhammie, aby doświadczenia mijającego dnia naświetlić w odpowiedniej perspektywie i objaśnić różne aspekty techniki. Zaznacza jednak, że wykłady nie są zamierzone jako intelektualna czy emocjonalna rozrywka. Ich celem jest pomóc medytującym zrozumieć, co robią i dlaczego. Pozwoli im to pracować we właściwy sposób i osiągnąć lepsze rezultaty.

Książka niniejsza jest zbiorem owych wieczornych wykładów w skróconej formie.

Jedenaście wykładów zawiera obszerny przegląd nauk Buddy. Jednak podejście do tematu nie jest ani akademickie, ani analityczne. Przeciwnie, nauki są zaprezentowane w taki sposób, że rozwijają się przed medytującym jako dynamiczna i spójna całość. Wszystkie ich aspekty ujawniają łączącą je podstawową zasadę: doświadczenie medytacji. To doświadczenie jest wewnętrznym ogniem klejnotu Dhammy, podtrzymującym jego życie i nadającym mu blask. Bez doświadczenia medytacji nie sposób uchwycić pełnego znaczenia tego, co się słyszy na wykładach, czyli w rzeczywistości nauk Buddy. Nie znaczy to, że nie ma tu miejsca na intelektualne docenienie nauk. Intelektualne rozumienie jest cennym uzupełnieniem medytacyjnej praktyki, chociaż sama medytacja jest procesem wykraczającym poza ograniczenia intelektu. Taki był powód, dla którego przygotowano niniejsze streszczenia krótko podsumowujące najważniejsze punkty każdego wykładu. Zostały zamierzone przede wszystkim jako inspiracja i przewodnictwo dla tych, którzy praktykują Vipassanę w sposób nauczany przez S. N. Goenkę. Jeśli zostaną przeczytane przez inne osoby, mamy nadzieję, że będą zachętą do uczestnictwa w kursie Vipassany i do przeżycia osobiście tego, co jest w nich opisane.

Streszczenia te nie powinny być traktowane jako samouczek Vipassany czy substytut dziesięciodniowego kursu. Medytacja to poważna sprawa, a technika Vipassany w szczególności, gdyż zajmuje się ona najgłębszymi warstwami umysłu. Nigdy nie powinno się do niej podchodzić lekko i beztrosko. Jedynym właściwym sposobem nauczenia się Vipassany jest udział w formalnym kursie, prowadzonym przez przeszkolonego nauczyciela, w odpowiedniej atmosferze, oferującej medytującym niezbędne wsparcie. Jeśli ktoś zignoruje niniejsze ostrzeżenie i będzie próbował nauczyć się techniki sam, w oparciu o lekturę, zrobi to wyłącznie na własne ryzyko. Na szczęście kursy medytacji Vipassana nauczanej przez S. N. Goenkę odbywają się regularnie w wielu częściach świata. Rozkład kursów jest dostępny online.

Streszczenia powstały w oparciu o wykłady wygłoszone przez Goenkaji w ośrodku Vipassany w Massachusetts, w Stanach Zjednoczonych, w czasie kursu w sierpniu 1983 roku. Wyjątkiem jest streszczenie z dnia dziesiątego, oparte na wykładzie w tym samym ośrodku, ale w sierpniu 1984 r.

Chociaż Goenkaji przejrzał niniejszy materiał i zatwierdził go do publikacji, nie miał jednak czasu przyjrzeć się tekstowi dokładnie. W rezultacie może się zdarzyć, że czytelnik znajdzie pewne błędy lub rozbieżności. Odpowiedzialność za nie ponosi wyłącznie autor streszczeń, a nie nauczyciel i jego nauki. Wszelkie uwagi krytyczne będą mile widziane, jeśli pomogą naprawić błąd w tekście.

Oby niniejsza praca służyła pomocą medytującym w ich praktyce Dhammy!

Oby wszystkie istoty były szczęśliwe!

William Hart

Uwagi do tekstu

Słowa Buddy i jego uczniów cytowane przez Goenkę przytoczone są za zbiorem „Przykazań o dyscyplinie” (Vinaya-pitaka) oraz za „Zbiorem Kazań” (Sutta-pitaka) Kanonu Palijskiego. (Wiele cytatów pojawia się w obu zbiorach. W takich przypadkach odsyłacz dotyczy Sutta-pitaka.) Jest również kilka cytatów z literatury palijskiej postkanonicznej. W swoich wykładach Goenkaji objaśnia teksty, parafrazując je raczej, niż tłumacząc dosłownie z języka palijskiego. Przekazuje istotę każdego fragmentu, używając zwykłego języka i podkreślając jego znaczenie w praktyce medytacji Vipassana.

Tam, gdzie w streszczeniach pojawia się fragment w języku palijskim, jego objaśnienie to komentarz Goenki wypowiedziany w trakcie wykładu bedącego podstawą streszczenia. W rozdziale gdzie są zebrane wszystkie fragmenty pali wraz z tłumaczeniem, podjęto próbę dokładniejszego przetłumaczenia cytowanych fragmentów, uwypuklając jednak perspektywę medytującego. Niestety, ograniczenia tego środka przekazu uniemożliwiły umieszczenie niezbędnych znaków diakrytycznych w słowach palijskich, przedstawionych tutaj z użyciem alfabetu łacińskiego.

W tekście streszczeń użycie słów palijskich ograniczono do niezbędnego minimum. W tych słowach formę liczby mnogiej stosowano przeważnie wg zasad języka palijskiego. [Jednak w niektórych słowach palijskich w tłumaczeniu polskim czasami stosowano formę spolszczoną z odmienioną końcówką – przyp. tłum.]