विशेष शिबीरांसाठी आवश्यक योग्यता

विपश्यना साधना परंपरेमध्ये जुन्या साधकांकरिता विशेष शिबीरांचे आयोजन केले जाते. ह्या शिबीरांसाठी काही आवश्यक गोष्टी आहेत की ज्यामध्ये प्रवेश मिळ्ण्याकरिता जुन्या साधकांनी काही अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे. त्या मूलभूत पात्रता अटी खालील प्रमाणे आहेत:


एक दिवसाचे किंवा तीन दिवसांचे जुन्या साधकांकरिताचे शिबीर

श्री गोयेन्का अथवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर किमान एक दहा दिवसीय शिबीर पूर्ण केलेले असावे. दुसऱ्यांवर रेकी किंवा अन्य ऊर्जात्मक उपचार करणाऱ्यांनी हे शिबीर करू नये. सर्व शीलांचे यथाशक्ती पालन करीत असावे.


सतिपठ्ठान सुत्त (Satipaṭṭhāna Sutta)शिबीर

आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर तीन दहा दिवसांची शिबीरे पूर्ण केलेली असावीत. ह्यामध्ये सेवा दिलेली शिबीरे धरू नयेत. ह्या तंत्राचा कमीतकमी एक वर्ष अभ्यास असावा. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांच्या मार्गदर्शनाखाली झालेल्या शेवटच्या दहा दिवसांच्या शिबीरानंतर अन्य कोणत्याही साधना-विधीचा अभ्यास केलेला नसावा. कमीतकमी आवेदन पत्रानंतर नियमीत रोज साधनेचा प्रयत्न असावा. शिबीरासाठी आवेदन पत्र करते वेळेपासून किमान पंचशील पाळण्याचा प्रयत्न


गंभीर अशा जुन्या साधकांसाठी स्वयं शिबीर

स्वयं-शिबीर हे किमान तीन दहा दिवसीय शिबीरे, ज्यांपैकी शेवटचे गेल्या दोन वर्षांत केलेले असेल, अशा जुन्या गंभीर साधकांसाठी सीमित आहे. ह्या शिबीरात आचार्यांची उपस्थिती नसते, साधकांसाठी व्यवस्थापक नसतात, दुपारचा संवाद नसतो, आणि दिवसाच्या शेवटी असणारे प्रश्नोत्तर सत्रही नसते. संध्याकाळसाठी प्रवचनाची ध्वनीफित असावी, आणि शिबीर करणाऱ्या साधकाची संध्याकाळी ७ वाजता ध्वनीफित लावण्याची जबाबदारी असेल.

ह्या शिबीराच्या साधकांनी देखील नेहमीच्या दहा दिवसीय शिबीराच्या समयसारिणीचेच पालन करणे अपेक्षित आहे. साधनाकेंद्रस्थळी असताना सर्व नियम तसेच अनुशासनाचे (जसे की आर्यमौन, अष्टशील) पालन करावे. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या साहाय्यक आचार्यांबरोबर शेवटील दहा दिवसांचे शिबीर केल्यानंतर कोणत्याही अन्य साधनेचा अभ्यास केलेला नसावा. शेवटील दहा दिवसांच्या शिबीरानंतर रोज दोन तासांच्या साधनेचा अभ्यासाचा प्रयत्न असावा. पंचशीलाचे यथाशक्ति पालन करीत असावे. शिबीराच्या हजेरीसाठी सहाय्यक आचार्यांची अनुमती असावी.


जुन्या साधकांसाठी विशेष गंभीर दहा दिवसांचे शिबीर

गंभीर साधक ह्या ध्यान साधनेशी पूर्णपणे समर्पित असावा. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर कमीतकमी पांच दहा दिवसीय शिबीरे पूर्ण केलेली असावीत. कमीत कमी एक सतिपठ्ठान शिबीर पूर्ण केलेले असावे.  कमीतकमी एक दहा दिवसीय शिबीरामध्ये सेवा दिलेली असावी.  गेली दोन वर्षे रोज दोन तास साधना करीत असावा.  कमीतकमी एक वर्ष हिंसा वर्ज,व्यभिचारापासून दूर, मादक पदार्थांचे सेवन वर्ज आणि इतर शीलांचे यथाशक्ति कठोरपणे पालन करीत असावा. दीर्घ शिबिरास बसण्यासाठी पति किंवा पत्नीचे अनुमोदन असणे आवश्यक आहे.


14-Day Gratitude Course

The 14-Day Gratitude Course was previously called the Teacher's Self Course. One of the qualities we develop as we meditate is gratitude - gratitude towards one’s teachers, Goenkaji and Mataji, and towards the long tradition of Vipassana teachers, right back to the Buddha.

The course is open to old students who are active in giving service. Requirements include 3 x 10day courses plus one Satipaṭṭhāna course, being active in Dhamma service, trying to maintain two-hour daily practice since last 10-Day course, and trying to maintain the five precepts to the best of one's ability. Local teacher’s recommendation is required. The course follows the usual format of 3x group sittings with instructions in the day, but students work more independently and the teaching materials are drawn from the 20-day course. This is a half-way step to help students mature for long courses, and serves to inspire students to work more deeply in Dhamma.


वीस दिवसीय शिबीर

ह्या ध्यान साधनेशी गंभीर साधक पूर्णपणे समर्पित असावा. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर कमीतकमी पांच दहा दिवसीय शिबीरे पूर्ण केलेली असावीत. कमीतकमी एक सतिपठ्ठान सुत्त शिबिर पुर्ण केलेले असावे. कमीतकमी एक दहा दिवसीय शिबीरामध्ये सेवा दिलेली असावी. गेली दोन वर्षे रोज दोन तास साधना करीत असावा. कमीतकमी एक वर्ष प्राणी हत्या, व्यभिचार, मादक पदार्थांच्या सेवनापासून दुर व अन्य शीलाचे आपल्या सामर्थ्यानुसार यथाशक्ती कठोरपणे पालन करीत असावा.  या आधीच्या दीर्घ शिबीरानंतर किमान सहा महिन्यांचा कालावधी गेलेला असावा. दीर्घ शिबीर आणि दुसऱ्या कोणत्याही अन्य शिबीरा दरम्यान दहा दिवसांचा फरक असावा. दीर्घ शिबीरास बसण्यासाठी पति किंवा पत्नीचे अनुमोदन असणे आवश्यक आहे.


तीस दिवशीय शिबीर

ह्या ध्यान साधनेशी गंभीर जुना साधक पूर्णपणे समर्पित असावा. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर कमीतकमी सहा दहा दिवसीय शिबीरे पूर्ण केलेली असावीत. कमीतकमी एक सतिपठ्ठान शिबीर पुर्ण केलेले असावे. कमीतकमी एक विस दिवसांचे शिबीर पूर्ण केलेले असावे. कमीतकमी एक दहा दिवसीय शिबीरामध्ये सेवा दिलेली असावी. गेली दोन वर्षे रोज दोन तास साधना करीत असावा. कमीतकमी एक वर्ष हिंसेपासून दूर, व्यभिचारापासून दूर, मादक पदार्थांच्या सेवनापासून दुर, तसेच अन्य शीलांचे यथाशक्ती कठोरपणे पालन करीत असावा. या आधीच्या दीर्घ शिबीरानंतर किमान सहा महिन्यांचा कालावधी गेलेला असावा. दीर्घ शिबीर आणि दुसऱ्या कोणत्याही अन्य शिबीरा दरम्यान दहा दिवसांचा फरक असावा. दीर्घ शिबीरास बसण्यासाठी पति किंवा पत्नीचे अनुमोदन असणे आवश्यक आहे. पहिल्या तीस दिवसांच्या शिबीरासाठी पहिल्या विस दिवशीय शिबीरानंतर कमीतकमी एक दहा दिवसांचे शिबीर पूर्ण केलेले असावे.


पंचेचाळीस दिवशीय शिबीर

ह्या ध्यान साधनेशी गंभीर साधक पुर्णपणे समर्पित असावा. केवळ ज्यांच्यासाठी की जे सहाय्यक आचार्य आहेत आणि धर्म(Dhamma) सेवेमध्ये सक्रिय आहेत. आचार्य गोयन्काजी किंवा त्यांच्या सहाय्यक आचार्यांबरोबर कमीतकमी सात दहा दिवसीय शिबीरे पुर्ण केलेली असावीत. कमीतकमी गेल्या तीन वर्षांपासून केवळ विपश्यना साधना करीत असावे. कमीतकमी दोन तीस दिवसांचे शिबीर पूर्ण केलेले असावे. गेली दोन वर्षे रोज दोन तास साधना करीत असावे. कमीतकमी एक वर्ष पंचशीलाचे यथाशक्ती पालन, विशेषकरून पहिले(हत्येपासून विरत)तीसरे (व्यभिचारापासून दूर) तसेच पांचवे (मादक पदार्थांच्या सेवनापासून दुर) शीलांचे कठोरपणे पालन करीत असावे. या आधीच्या दीर्घ शिबीरानंतर किमान सहा महिन्यांचा कालावधी गेलेला असावा. दीर्घ शिबीर आणि दुसऱ्या कोणत्याही अन्य शिबीरा दरम्यान दहा दिवसांचा फरक असावा. दीर्घ शिबीरास बसण्यासाठी पति किंवा पत्नीची संमती असावी. पहिल्या पंचेचाळीस दिवसांच्या शिबीरासाठी पहिल्या तीस दिवशीय शिबीरानंतर कमीतकमी एक दहा दिवसांचे शिबीर पूर्ण केलेले असावे. पंचेचाळीस दिवसांसाठीच्या शिबिराचा निर्णय एकोणतिसाव्या दिवशी घेतला जाइल.


साठ दिवशीय शिबीर

६० दिवसीय शिबीर प्रवेश  सीमित आहे  : कार्यरत साहाय्यक आचार्य ज्यांनी प्रति वर्ष किमान दोन ४५ दिवसीय शिबीरे  आणि किमान चार १० दिवसीय शिबीरे केली आहेत. ते, ज्यांनी साहाय्यक आचार्यांच्या प्रशिक्षणासाठी नोंदणी केली आहे किंवा प्रशिक्षणासाठी जाणार आहेत, दोन ४५ दिवसीय शिबीरे केली आहेत, गेल्या १२ महिन्यांत किमान चार १० दिवसीय शिबीरांमध्ये सेवा दिली आहे आणि/किंवा गंभीरतेने दैनंदिन धम्म सेवेमध्ये आहेत. काही क्षेत्रांमध्ये साहाय्यक आचार्यांव्यतिरिक्त इतर साधकही दुर्मिळ अपवाद म्हणून घेतले जाऊ शकतात ज्यांनी किमान दोन ४५ दिवसीय शिबीरे केली आहेत, प्रतिवर्ष किमान चार १० दिवसीय शिबीरांमध्ये सेवा दिली आहे आणि/किंवा गंभीरतेने दैनंदिन धम्म सेवेमध्ये आहेत.


उपरोक्त अर्हता अटी ह्या किमान आवश्यकता आहेत, त्यांची पूर्तता म्हणजे प्रवेशाची निश्चिती असे नाही. १० दिवसीय विशेष शिबीर, २० दिवसीय शिबीर, ३० दिवसीय शिबीर, ४५ दिवसीय शिबीर, ६० दिवसीय शिबीर आणि आचार्यांचे स्वयं शिबीर या शिबीरांसाठीच्या आवेदन पत्रात आपणास चांगल्या प्रकारे ओळखत असलेल्या सहाय्यक आचार्यांची तसेच साधक रहात असलेल्या विभागांतील स्थानिक आचार्यांची शिफारस आवश्यक आहे.